İzmir’in Ödemiş ilçesinde Küçük Menderes Ovası’nda, taş ve ahşabın özenle kullanıldığı orijinal mimarisindeki tarihi evleri, daracık sokakları ile Birgi'nin tarihi MÖ 2000’li yıllara kadar uzanmaktadır. Sırasıyla Frig ve Lidya Uygarlığı, Pers Krallığı, Bergama Krallığı, Roma ve Bizans İmparatorluğu egemenliği altına girmiş, Anadolu Beylikler Dönemi’nde, 13. ve 14. yüzyılda Aydınoğlu Beyliği’ne başkentlik yapmış ve 1426 yılında Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. Birgi 2012 yılından bu yana UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer almaktadır.
1. Aydınoğlu Mehmet Bey (Ulu) Cami
Birgi’nin simgesi durumundaki cami 1312 yılında Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından medrese, hamam ve türbeden oluşan bir külliye olarak yaptırılmıştır. Cami, Aydınoğulları Beyliği’nin ilk camisi olma özelliğini taşımaktadır. Günümüze cami ve Aydınoğlu Mehmet Bey’in türbesi gelebilmiştir. Caminin güneydoğu köşesinde Lidyalılardan (MÖ 1000-500) kalma olduğu düşünülen, yerden yaklaşık 2.5 metre yükseklikte mermerden yapılmış bir aslan heykeli bulunmaktadır.
İslam âlimi İmam-ı Birgivi Mehmet Efendi’nin ismini alan ve bir okulu olan Birgivi Mehmet Efendi Külliyesi, Birgi mezarlığında türbesinin karşısında yer almaktadır. 1998 yılında Ödemiş eşrafından İbrahim Çiftçi tarafından daha önce yıkılmış olan bir yapı üzerine külliye inşa ettirilmiştir. Eski tip Selçuklu-Osmanlı medreseleri örnek alınarak inşa edilmiştir. Ortada bir şadırvanlı havuz, etrafında eğitim odaları bulunmaktadır.
3. Derviş Ağa Darülhadisi (Çukur Medrese) ve Hamamı
Derviş Ağa tarafından 1657-1658 yıllarında, moloz taştan yapılmış açık avlulu bir yapıdır. Kapı ve pencereleri avluya açılan yedi adet öğrenci hücresi (oda, konaklama yapılan yer), avlusunda kuyusu vardır. Karşısında aynı adla anılan tarihi bir hamam mevcuttur.
Birgi’de bulunan bu cami, Derviş Ağa tarafından 1663 tarihinde yaptırılmıştır. Evliya Çelebi’den öğrenildiğine göre caminin yanında 70 hücreli Derviş Ağa Medresesi ile 200 dükkân, iki han ve hamamın yer aldığı bilinmektedir.
Birgi merkezde yer alan Cumhuriyet Meydanı’nda Birgi’ye adını verdiği düşünülen (Pyrgion) 12. Yüzyıl Bizans Dönemi’ne ait bir yapı olan 3 katlı Küp Uçuranlar Kulesi, bir gözetleme kulesidir. Kule hakkında birçok hikaye bulunmaktadır.
Osmanlı sivil mimarisinin nadir örneklerinden olan konağın inşaatının, 1761 yılında başlatıldığı bilinmektedir. Konağın onarımına 1977 yılında başlanmıştır. Daha sonra 1995 yılında ise ziyarete açılmıştır. Çakıroğlu Mehmet Bey İstanbul ve İzmir konseptli iki oda yaptırmıştır. İstanbul odasına, Haliç, İzmir odasına ise, İzmir Körfezi manzaralarının yer aldığı duvar süslemeleri yaptırdığı bilinmektedir.
Ödemişli eski eser koleksiyoneri Mutahhar Başoğlu tarafından bir arsanın müze yapılmak üzere bağışlaması ile ilk çalışmalara başlandığı bilinmektedir. Müzede teşhir edilen eserlerin çoğu Geç Tunç Çağ, Arkaik, Klasik ve Bizans dönemlerine ait olduğu bilinmektedir. Kalıntıların çoğu ise; ağırşaklar, seramik, süs eşyaları, pişmiş toprak heykeller, mermer heykeller, bronz ve cam eserler bulunmaktadır.
Osmanlı Dönemi’nin açık arasta türünün en güzel örneklerinden biri olan Ödemiş Tarihi Arasta Çarşısı, yirmiye yakın han ve üç caminin ortasına kurulmuştur. Hem son Osmanlı hem de Türkiye Cumhuriyeti dönemlerine şahitlik eden bu çarşı, birinci derece sit alanıdır. Günümüzde yok olmaya yüz tutmuş birçok el zanaatlarının görülebileceği bu çarşıda hala sepet, çuval, heybe gibi zanaat ürünleri ile semerci, nalıncı ve tenekeci gibi zanaatkârlar vardır.
9. Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi
Ödemişte yer alan etnografya müzesidir ve müzenin kurulu olduğu bina, Ödemiş'in ilk otellerinden olan Yıldız Oteli'dir. Bina 2006 yılında Ödemiş belediyesi tarafından kamulaştırılmış ve tadilattan sonra binanın 14 odası ile ve komşu Keçecizade hanı alt katındaki sergi salonu müze olarak açılmıştır. Yıldız Kundura Odası, Çeyiz-Gelin-Düğün, Sergi Salonu, Berber Odası, Tütün Odası, Saatçi Odası, Efeler Odası, Otel Odası, Mutfak, Şükrü Saraçoğlu Anı Odası, Dr. Mustafa Bengisu Anı Odası, Ödemişli Kültür ve Sanat İnsanları ve Ödemiş Tarihi Odası gibi kategorilere ayrılmış müzede ağırlıkla taşınır kültür ögeleri sergilenmektedir. Müze içindeki kütüphanede muhtelif nadir eserler ve gazete koleksiyonları bulunmaktadır.
10. İbrahim Hakkı Ayvaz Kenrt Müzesi ve Bedia Akartürk Sanat Müzesi
Ödemiş Üçeylül Mahallesi, İstasyon Caddesi’ndeki mekânın bir bölümünde İbrahim Hakkı Ayvaz ailesine ait tarihi belge ve bilgiler yer almaktadır. Müzenin diğer bölümünde ise Türk halk müziğinin güçlü yorumcusu Ödemişli sanatçı Bedia Akartürk’ün bugüne kadar almış olduğu ödüller, çıkarmış olduğu plaklar, resimler, sahne kıyafetleri ve gittiği her yöreye ait yapmış olduğu bebekleri sergilenmektedir.
Bozdağlar kış sporları turizmi ve ekoturizm gibi turizm türleri için elverişli olup yıl boyunca dağcıların ve doğaseverlerin uğrak noktası haline gelmiştir. Beldede bulunan mezarlıklardan, Bozdağ’ın tarihinin çok eski çağlara dayandığı anlaşılmaktadır. Bozdağ Kayak Merkezi bölge halkı tarafından oldukça ilgi görmektedir. Ayrıca Bozdağ Kayak Merkezi İzmir sınırları içindeki tek kayak merkezidir.
Bozdağlar’da bulunan yayla aynı zamanda gölü ile de ünlüdür. Gölcük Gölü; etrafını çevreleyen ağaçları ve piknik alanları ile keyifli bir ortam sunmaktadır. Yayla, yazın serin havasıyla da dikkat çekmektedir. Gölün çevresinde restoranlar ve yöresel ürünlerin satıldığı tezgâhlar bulunmaktadır. Göl kenarında 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün konaklamış olduğu tarihi bina, bugün otel olarak kullanılmaktadır.
İzmir’in Ödemiş ilçesinin 13 kilometre uzağındaki Küçük Menderes havzasında, Bozdağ’ın eteğinde bulunan Lübbey Köyü ‘Hayalet Köy’ olarak da anılmaktadır. Köyün tarihi antik zamanlara kadar dayanmakla birlikte bölgedeki birçok yer gibi Türkmen Beyliklerine ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Hayalet köye dönen ve kentsel sit alanı ilan edilmiş durumda olan Lübbey’de kırk dört sivil mimari örneği ve dört anıtsal yapı bulunmaktadır.
Ödemiş Saraç Ustaları
Saraçlık mesleğinin, Türklerin tarihindeki en eski mesleklerden biri olduğu bilinmektedir. Eski Başbakanlardan biri olan Şükrü Saraçoğlu’nun babası Mehmet Bey de, Ödemişli eski saraçlardandır. Genellikle babadan oğula aktarılan mesleğin günümüzde sadece birkaç tane ustasının kaldığı bilinmektedir.
Gastronomi
Ödemiş’in kendine özgü birçok gastronomi ürünü bulunmaktadır. Ödemiş’in en bilinen lezzetlerinden olan Ödemiş Köftesi, coğrafi İşaret Belgesi almıştır. Silindir şeklinde hazırlanan köfte yağda kızarmış ekmek üzerinde servis edilir. Ödemiş Töngül Pidesi ise, maydanoz, süt, yumurta, şeker, kıyma ve köy tereyağı karışımından oluşan özel bir harçla yapılan, üzerine zeytinyağı sürüldükten sonra tulum peyniri rendelenen pide Ödemiş’e özgü coğrafi işaret belgesi almış diğer lezzetlerden biridir. Genellikle sabah veya öğleden sonra tüketildiği bilinmektedir. Ödemiş Çekişte Zeytinyağı, 1500 yıldır Ödemiş’te yetiştiği düşünülen çekişte zeytininden üretilen zeytinyağı coğrafi işaret belgesi almış bir üründür. Çekişte zeytininin erken hasadı aralık ayının başında, çakır hasat denilen ikinci hasadı ise zeytinin yeşilden pembeye döndüğü yılbaşında yapılmaktadır. Ödemiş bölgesi, dünya genelinde senede üç kere patates mahsulü alınabilen nadir yerlerden birisi olarak bilinmektedir. Dolayısıyla Ödemiş patatesi oldukça ünlüdür ve ürün coğrafi işaret belgesi almıştır. Kar Helvası, Ödemiş Bozdağ’ın en yüksek tepelerinde setler oluşturularak yapılmış kar kuyularında, kış boyunca üst üste yağarak sıkışıp kristalleşen karlar kullanılarak yapılmaktadır. Genellikle kar üzerine pekmez veya karadut şerbeti dökülerek yenir. Ödemiş Daban (Taban) Gevreği, Kaygana ve Heybeli Çorba Ödemiş’e ait diğer lezzetlerdendir.
Ödemiş Rotası
- Aydınoğlu Mehmet Bey (Ulu) Cami
- İmam Birgivi Külliyesi
- Derviş Ağa Darülhadisi (Çukur Medrese)
- Derviş Ağa Camisi
- Küp Uçuranlar Kulesi
- Çakırağa Konağı
- Ödemiş Müzesi
- Tarihi Arasta Çarşısı
- Ödemiş Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi (ÖYKAM)
- İbrahim Hakkı Ayvaz Kent Müzesi & Bedia Akartürk Sanat Müzesi
Rotayı haritada görmek için tıklayınız.
Kullanıcı Yorumları
Hiç yorum yapılmamış, yorum yapmak ister misiniz?