Klazomenai Antik Kenti

Klazomenai Antik Kenti

On iki İyon kentinden biri olan Klazomenai, MÖ 4000 yılından bu yana yerleşimin olduğu çok katmanlı bir kültürel dokuya sahiptir. Klazomenai Antik Kenti'nin bir kısmı Urla Kemik Hastanesi'nin bulunduğu Karantina Adası üzerindedir. Kent karantina adasının karşısındaki Liman Tepe'den batıdaki Ayyıldız ve Cankurtaran tepeleri eteklerine kadar yayılmaktadır. Yerleşimin klasik devre ait nekropolü (mezarlık) Ayyıldız Tepe ile Cankurtaran Tepe'nin oluşturduğu zincirin batısında ve Klazomenai-Hypkremnos-Erythrai antik yolunun geçtiği bölgede yer almaktadır. Klazomenai Antik Kenti'nin prehistorik dönemi ile klasik dönemlerini de yansıtan Liman Tepe Urla ilçesinde İskele Mahallesi'nde, İzmir-Çeşmealtı yoluyla ikiye bölünmüştür.

Liman Tepe ilk olarak 1950 yılında Ekrem Akurgal tarafından tespit edilerek tanıtılmış, 1979 yılında Güven Bakır tarafından sondaj kazılarına başlanmıştır. 1980 yılından itibaren de Hayat Erkanal tarafından kazılara devam edilmiştir. 2007 yılından bu yana ise Klazomenai kazısının başkanlığını Prof. Dr. Yaşar Erkan Ersoy üstlenmektedir.

Tarihçe

Bugüne kadar yapılan kazı çalışmalarında en üstte Arkaik ve Klasik çağlar, daha sonra Geç Tunç Çağı olarak tanımlanan MÖ 2000'li yılların 2. yarısına yerleştirilen tabaka yer almaktadır. MÖ 3000'e tarihlenen Erken Tunç Çağı tabakasında, batı Anadolu sahil bölgesinde şehirleşmenin ilk izlerini Urla'da görmek mümkündür. Limantepe'de ise MÖ 4000'e tarihlenen Kalkolitik Çağ izleri tespit edilmiştir. Klasik çağlarla birlikte en az 4000 yıllık bir tarihi yansıtan Limantepe, Ege sahil bölgesinin bilinen en eski ve uzun süreli yerleşimine sahip merkezi konumundadır.

Kazılar sonunda, Erken Tunç çağına tarihlenen Ege dünyasında koridorlu ev olarak tanımlanan, siyasi ve ekonomik otoriteyi temsil eden saray yapısının bir bölümü açığa çıkarılmıştır. Yine aynı döneme ait, koruma yüksekliği 6 metreye ulaşan şehir suru ortaya çıkarılmıştır. Orta Tunç Çağı'na tarihlenen yuvarlak tek mekanlı evler (oval ev) , çok sayıda fırın ve ocak yerleri küçük buluntular ile ele geçmiştir. Kentin önemi MÖ 6. Yüzyıla tarihlenen bir zeytinyağı işliğinin burada bulunmasıdır. Bu işlik, bugüne kadar dünyada tanımlanan en eski zeytinyağı üretim alanıdır.

Geçmişte farklı bölgelerde yapılan kazılar sırasında zeytinin içerdiği su ve ayrıştırma işleminde kullanılan ve sıcak suyun karıştığı zeytinyağını ayrıştırmaya yarayan toprak kaplar; zeytini ezmekte kullanılabilecek el havanları, öğütme taşları bulunmuştur. Bunlar büyük ölçekli yağ üretiminden çok, hane içi yağ gereksinmesini karşılayan taşınabilir basit aletlerdir. Ancak Klazomenai'de ortaya çıkarılanlar daha büyük ölçekli bir üretime yöneliktir.

Klazomenai'de kazısı tamamlanan zeytinyağı işliği dünyada bugün de kullanılan teknolojinin 2600 yıl önce ilk defa bu bölgede geliştirildiğini kanıtlar niteliktedir. Klazomenai'nin 1. evresinde üretim kentin ve yakın çevresinin gereksinimini karşılamaya yöneliktir. 2. evrede ise ihracat önem kazanmış görünmektedir. Kazılarda bulunan Klazomenai'a özgü kuşak bezemeli amphoralar zeytinyağı ve şarap depolanmasında ve taşınmasında kullanmıştır. Bu da MÖ 6. yüzyılda kentin dış ticaretinin gelişmiş olduğunun kanıtıdır. Klazomenai, diğer İon kentleriyle birlikte, Mısır'da Nil Deltası'nda Naukratis adlı bir ticaret merkezinin kuruluşuna, ayrıca Miletos ile birlikte tüm Karadeniz sahillerine yayılan İon kolonilerinin kuruluşlarına katılmıştır.