Karabel Hitit Kaya Anıtı

Karabel Hitit Kaya Anıtı

Hitit askeri kabartması ve Luwi Yapıtı Savaşcısı olarak adlandırılan bu eser Kemalpaşa - Torbalı yolunun (Karabel Geçidi) 8. kilometresinde bulunmaktadır.

Tarihçe

Kemalpaşa - Torbalı yolunun (Karabel Geçidi) 8. ınci kilometresinde bulunan bu yapıt M.Ö. 13.yy. a ait Hititlerden kalma arkeolojik değeri yüksek olan Luwi savaşçı kabartması Ege Bölgesinde Hititlerden kalma tek örnek olarak bilinmektedir. Bu anıt Hitit Krallığının bölgedeki egemenliğini ve gücünü ifade etmektedir.

Söz konusu eser, Kemalpaşa-Torbalı yolundaki Karabel geçidinde bir tepenin güneye bakan yamacında bulunmaktadır. Yaklaşık 2.5 metreye 1.5 metre boyutlarındaki bir niş içine işlenmiş kabartma sol elinde bir mızrak sağ elinde bir yay tutan bir erkek figürüdür. Figürün başı ile mızrağı arasındaki alanda 3 satırlık oldukça aşınmış ve güçlükle görülebilen Luvice bir yazıt vardır.

Bu anıt MÖ 5. yüzyılda yaşamış tarihçi Herodot tarafından Mısır kralı Sesostris'i tasfir ettiği iddia edilen anıtlardan biri olabilir: '... Iyonya'da bu kişinin kayalara oyulmuş iki tasfiri vardir, biri Efes-Foça yolunda diğeri Sard'dan Smirna'ya giden yolda. Her iki yerde de kayaya oyulmuş, dört buçuk kübit yüksekliğinde, sağ elinde mızrak sol elinde ok ve yay taşıyan bir adam vardır, ... ve bir omuzdan öbürüne göğsünde Mısır hieroglifi ile yazılmış bir yazı bulunur: 'Bu ülkeyi kendi omuzlarımla fethettim.'' (Herodot II.106). Kemalpaşa geçidi antik Sard-Smirna yoluna yakın olmakla beraber üzerinde degildir. Aksine Sard-Efes yolu üzerindedir. Bu Herodot'un mevki tasvirindeki bir hataya baglı olabileceği gibi Karabel'dekine benzeyen farklı anıtlardan bahsediyor olması da mümkündür. Aşınmış olmasından dolayı uzun süre okunamamış olsa da rölyefin Luvice yazıldığı ve anıtın Hitit dönemine ait olduğu tarihçiler arasında uzun süredir bilinmekteydi.

Yazıtın en tatminkar tercümesi 1998 yılında David Hawkins tarafından şu şekilde verilmiştir:
Mira (ülkesi) kralı Tarkasnava,
Mira ülkesi kralı Alantalli'nin (oğlu),
Mira ülkesi kralı ...'nin torunu.

Alantalli ismi kesin değildir. Büyükbaba'nın ismi okunamamakla birlikte Kupanta-Kuruntiya olabileceği düşünülmektedir. Tarkasnava ismi Boğazköy'de bulunmuş Hitit dökumanları ve mühürlerinden de bilinmektedir. Mira ülkesi Hititlere bağlı bir vassal krallıktır ve kral Alantalli'nin Hitit kralı IV. Tuthaliya ile cağdaş olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla Alantalli'nin oğlu(?) Tarkasnava, Tuthaliya'nın son yılları ve/veya II. Suppilulima dönemine, yani MÖ 13ncü yüzyıl sonlarına tarihlenebilir.

BU ANITTAN BAŞKA;
Karabel anıtının yaklaşık 100 metre kadar kuzeyinde ona benzer başka bir rölyef ve iki ayrı Luvi hieroglifi ile yazılmış yazıt (Karabel B ve C Anıtları) da bulunmaktaydı. Bu üç eser 1977 ile 1982 yılları arasında bir zamanda yol açma çalışmaları sırasında tahrip edilmiştir. Daha aşınmış durumda olan ikinci rölyefte de mızrak ve muhtemelen bir yay taşımakta olan bir figür bulunmaktaydı. Yanındaki aşınmış yazıta sadece 'kral' kelimesi okunabilmiştir.

Diğer iki yazıt da ikinci rölyefin bir kaç metre kuzeyinde aynı kaya üzerinde bulunmaktaydı. Bunlardan daha okunaklı olan B anıtı kısmen 'Kral Tarkasnava' olarak okunabilir.
C yazıtı ise daha da az okunaklı olmakla beraber üç satırlık yazıtın ilk satırı muhtemelen gene Tarkasnava ve Alantalli'nin ismini içermekteydi.

Yukarıda bahsedildiği gibi Bu üç eser 1977 ile 1982 yılları arasında bir zamanda yol açma çalışmaları sırasında tahrip edilmiş, B ve C anıtları tamamen kaybolmuştur.

KAYNAK: NİF'TEN KEMALPAŞA'YA (RAHİM SAĞ)