Emet Bey Camii

Emet Bey Camii

Kemalpaşa Nif Kalesinin eteğinde inşa edilmiştir.

Tarihçe

Kalenin eteğinde, doğudan batıya doğru eğimli bir arazide inşa edilmiştir. Eğim nedeniyle kuzeyde bulunan avlu, yüksek duvarlarla çevrilmiştir. Sokağa açılan doğu cephede caminin bodrum katı seviyesinde çeşme ve dükkanlar bulunmaktadır.

Yapı kesme taş temel üzerine, taş-tuğla karışımı bir malzemeyle inşa edilmiştir. Caminin güney yönü temelden itibaren kesme taşla örülmüş, saçağa yakın bölümü ise kırma taş ve tuğla ile inşa edilmiştir. Yer yer tuğla kasetleme tekniği de görülmektedir. Batı duvarı kırma taş ve tuğla ile karışık şekilde örülmüştür. Taşlar düzensiz bir şekilde tuğlalarla kasetlenmiştir. Güney batı köşesi ise blok halindeki büyük devşirme taşlarla örülüdür. Yapının üzeri ise alaturka kiremit kaplı kırma çatı ile örtülüdür.

Caminin kuzeyinde merdivenlerle çıkılan küçük bir avlu bulunmaktadır. Kuzey cephede, betonarme malzeme ile inşa edilen son cemaat yeri bulunmaktadır.
Minare yapının kuzey doğu köşesinde, köşe duvarı üzerinde yükselmektedir. Kare prizma şekilli kaide taş ve tuğla malzeme ile inşa edilmiştir. Pabuç kısmı sekizgendir. Her yüzde sivri kemerli birer sağır niş mevcuttur. Silindirik gövdeye geçiş Türk üçgenleri ile sağlanmıştır. Gövdenin kuzeyinde bir mazgal pencere bulunmaktadır. Kesme taş malzeme ile inşa edilen şerefenin altı düz saçak şeklinde ve sıvalıdır. Kısa tutulan petek üzerinde çinko ile kaplı külah yer alır.

Kuzey cephenin ortasında harime açılan taş söveli ve sivri kemerli bir giriş aralığı bulunmaktadır. Girişin üzerinde bir mükebbire yer almaktadır. Mükebbire ile harim girişinin kemeri arasında bir kitabe levhası bulunmaktadır. Harim girişinin iki yanında yuvarlak kemerli ve taş söveli birer pencere bulunmaktadır.

Caminin mihrabı alçıdan yapılmıştır. Dikdörtgen şekilli mihrap iki yandan sütuncelerin taşıdığı derin bir niş halindedir. Yuvarlak profilli niş, perde motifiyle süslüdür. Alınlık üzerinde de yine alçıdan yapılmış süslemeler bulunmaktadır. Ahşap malzemeli minber yenidir.

Cami içinde, kalemişi ve alçı malzemeli süslemelere sahip mihrap ve çökertme kubbe ile son cemaat yerindeki mükebbire ve harime giriş kapısı dikkat çeken bölümlerdir.

Yuvarlak iki sütunun kuşattığı perde motifli mihrap çok dikkat çekicidir: Başlık ve kaidesi bulunan sütunceler yukarıda, üzerinde kandillerin bulunduğu, asma yapraklarıyla süslü alınlığı taşımaktadır. Daha üstte, kıvrım dallardan meydana gelen dikdörtgen çerçeve içinde mihrap duası bulunmaktadır. Bu panonun altında ise bir çiçek buketi yer almaktadır.

Mihrabın hemen önünde bulunan çökertme kubbe, pandantif geçişlere sahiptir. Pandantiflerin içi vazoya benzer bir süsleme meydana getiren, kalemişi teknikli kıvrım dallarla bezenmiştir. Kubbenin merkezinde ise alçıdan yapılmış, akantus yapraklarından meydana gelen bir süsleme bulunmaktadır.

Caminin ne zaman yapıldığı belli değildir. 1531 tarihli bir tapu tahrir defterinde, Kemalpaşa'da bir cami ve biri caminin yanında olmak üzere iki hamamın bulunduğu, bu hamamlardan birinin gelirinin camiye vakfedildiği belirtilmektedir. Caminin yakınında bulunan ve bugün eski hamam ismiyle bilinen yapı muhtemelen defterde sözü edilen hamam ve cami de bu cami olmalıdır. Buna göre Çarşı Camii'nin 16. yy.'da kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Harim giriş kapısı üzerinde bir onarım kitabesi bulunmaktadır. Bu kitabenin günümüz Türkçesiyle okunuşu şöyledir :

Çarşı Camii / Kemalpaşa, Onarım Kitabesi

I. Bin üçyüz altı Şabanı viladet-i nısf-ı leylinde / kazaen yandı çarşu hem ibadethane-i rana
2. Hüzün verdi bütün müminlere ol mabedin mahvı / yapıldı sa'y ü himmetle şerefyab eyledi mevla
3. Girib anda ibadet eyleyen ihvan-ı din-i hak / hemişe vüs'-i hal içre keder göstermesin asla
4. Anın tamiri emrinde güzel gayret iden zatın / ola hem Talib üstadın makamı cennet-i âlâ
5. Muallim-i Nif İzmir; dedi inşasına tarih / bi hamdillah tamam olub bu cami nev ki bi hemta Sene 1307 / M.1890

Bu kitabeden yapının H.1306 /1888-89 yılında yandığı ve H. 1307/1889-90 yılında onarıldığı anlaşılmaktadır. Daha sonraki tarihlerde cami başka onarımlar da geçirmiştir.

Tüm bu bilgilerden hareketle; H. 1307/1889-90 yılında onarılan ve 1531 tarihli tapu tahrir defterinde zikredilen caminin 1531'den önce inşa edildiğini söylemek mümkündür. Sonuç olarak onarımdan önceki camiyi XV -XVI. yüzyıla tarihlemek mümkündür. 1889-90 yılında onarılan bugünkü yapının ise, ilk yapıdan farklı olup olmadığ konusunda herhangi bir bilgi yoktur.

KAYNAK: KEMALPAŞA KÜLTÜR VE ÇEVRE SEMPOZYUMU (3-5 HAZİRAN 1999)

**************************************************************************

Saruhanoğulları Beyliği zamanında yapıldığı bilinen ve günümüze ulaşmış Nif'deki neredeyse tek eser olma konumunda bulunan mimari yapı bugün ÇARŞI CAMİ olarak bilinen ve tarihte adı, kaynaklarda HACI EMET BEY CAMİİ olarak da geçer.

Bugün cami kapısı üzerinde bulunan kitabede belirtildiğine göre Hicri 1306 (Miladi 1888 ) yılında çıkan yangınla harap olmuş ve bir yıl sonra Hicri 1307 (Miladi1889-1890 ) yılında Yukarı Kızılca'daki Hacı Halil Bey camii'in mimarı Talip Usta tarafından aynı yıl onarılarak ibadete açılmıştır.

Günümüzdeki cami 'kalenin eteğinde doğudan batıya doğru eğimli bir arazide inşa edilmiştir. Yapı kesme taş temel üzerine, taş tuğla karışımı bir malzemeyle inşa edilmiştir. Caminin güney yönü temelden itibaren kesme taşla örülmüş saçağa yakın bölümü ise kırma taş ve tuğla ile tamamlanmıştır. Yer yer tuğla kasetleme tekniği de görülmektedir. Güney batı köşesi ise blok halinde büyük devşirme taşlarla örülüdür. Yapının üzeri ise alaturka kiremit kaplı kırma çatı ile örtülüdür. Bu mimari özelliklerine bakarak Hacı Emet Bey Camii'ni tarihlemek mümkün değildir. Ancak 1531 tarihli tapu tahrir defterinde, Kemalpaşa'da bir cami ve biri caminin yanında olmak üzere iki hamamın bulunduğunu, bu hamamlardan birinin gelirinin camiye vakfedildiği belirtilmektedir. Caminin yakınında bulunan ve bugün eski hamam ismiyle bilinen yapı muhtemelen defterde sözü edilen hamam ve cami de bu cami olmalıdır. Buna göre Çarşı Cami'nin 16. Yüzyılda kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Ne yazık ki bu ilk caminin yapılışına ilişkin bir kayıt bulunamadı. Evliya Çelebi'nin bu cami ile kaydettiği cümleden de tarihe ulaşılmıyor. Evliya Çelebi'nin söz ettiği: 'Amirruhu el-abdü'l fakir el- Haç Emmet bin Osman' cümlesi tarih bilgisi içermeyip sadece caminin imar edenin kim olduğu hakkında bilgi veren cümle olarak ' AMİRİ HACI EMET BİN OSMAN' dır' demektedir.

Saruhanoğullar miladi 1313 yılında Manisa'yı Saruhan Bey; Nif'i (Kemalpaşa) 'yı da kardeşlerinden Ali Paşa fethederek her iki bey kendilerine fethettikleri bölgeleri merkez yapmışlardır. Bu bölgelerde yoğun imar faaliyetleri olduğundan Çarşı cami bu dönemde yapıldığı sanılmaktadır.

KAYNAK: NİF'TEN KEMALPAŞA'YA ( Rahim Sağ)
FOTOĞRAFLAR: EROL ŞAŞMAZ